In de provincie Groningen liggen oude waterwegen die diepen en maren worden genoemd. Deze waterlopen zijn al eeuwenlang belangrijk voor het landschap en de mensen die er wonen. Vroeger waren ze de belangrijkste routes voor vervoer en handel. Nu zijn ze vaak minder zichtbaar in het landschap. Het initiatief Diepen en Maren van de Landschapswerkplaats wil deze waterwegen weer herstellen en verbinden met natuur, recreatie en cultuurhistorie.
Wat zijn diepen en maren?
Maren zijn smalle, ondiepe waterstromen. Ze liggen tussen een rivier en een sloot in en komen vooral voor in het noorden van Groningen. Via deze maren kun je bijna elk dorp bereiken. Diepen zijn breder en dieper dan maren. Ze zijn vaak door mensen gegraven om er met boten over te varen. Zo waren diepen vroeger belangrijk voor transport en handel.
Volgens Oscar Borsen van Het Groninger Landschap en initiatiefnemers van het initiatief Diepen en Maren waren deze waterwegen vroeger heel belangrijk. Omdat er weinig verharde wegen waren, gingen mensen voor langere afstanden vooral via het water. De diepen en maren vormden als het ware de ‘blauwe ruggengraat’ van Groningen: ze verbonden dorpen en steden met elkaar.
Als het project slaagt, dan komt het Groningse landschap meer tot leven en kunnen mensen er nog meer van genieten.
Waarom herstellen?
Het initiatief Diepen en Maren wil de waterlopen in kaart brengen en herstellen. Dat betekent dat wordt gekeken waar de waterwegen vroeger liepen, waar ze nu nog zijn, en waar ze verdwenen zijn. Door dit te onderzoeken, kan het landschap beter worden beheerd. De waterwegen kunnen bijvoorbeeld helpen bij het opvangen van regenwater en het bewaren van water in droge tijden. Dit is belangrijk voor de natuur en de landbouw. Ook zijn er langs de diepen en maren veel historische plekken, zoals wierden (kunstmatige woonheuvels), borgen (oude landhuizen), molens en steenovens. Nu zijn deze plekken vaak los van elkaar en niet goed te bezoeken via het water. Door de waterwegen te herstellen, kan het erfgoed beter met elkaar verbonden worden. Dit maakt het landschap aantrekkelijker voor bewoners en bezoekers en biedt kansen voor recreatie en toerisme.
Samenwerking en aanpak
Het project is gestart door Het Groninger Landschap, samen met andere natuurorganisaties zoals Landschapsbeheer Groningen, Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer. Oscar Borsen noemt zichzelf liever initiatiefduwer dan initiatiefnemer, omdat het project te groot is voor één persoon of organisatie.
Het idee is dat Diepen en Maren niet alleen een apart plan is, maar een manier van denken die andere projecten kunnen gebruiken. Bijvoorbeeld projecten die waterwegen willen verbinden en begaanbaar maken, zoals het initiatief Masterplan Varen. Als je kleine waterwegen wilt gebruiken voor varen, is het ook slim om natuurvriendelijke oevers aan te leggen of het waterpeil iets hoger te maken.
De Landschapswerkplaats helpt mee met het inventariseren van het netwerk van diepen en maren. Hun werk kan gebruikt worden in andere plannen voor het landschap. Zo ontstaat er meer samenhang tussen verschillende projecten.
Een no-brainer
Oscar noemt het een ‘no-brainer’ dat dit netwerk van waterwegen weer gebruikt moet worden. Het ligt er al, maar we moeten het alleen weer gaan zien en gebruiken. Het is belangrijk om het landschap en de kwaliteiten van de waterwegen te behouden en toegankelijk te maken. Dan krijgen de diepen en maren weer een functie, worden ze onderhouden en blijven ze bestaan voor de toekomst.
Als het project slaagt, worden diepen en maren vanzelfsprekend meegenomen in nieuwe plannen voor het landschap. Dat hoeft niet overal, maar het besef dat dit netwerk er is en dat het kan helpen bij bijvoorbeeld biodiversiteit en recreatie moet groeien. Dan komt het Groningse landschap meer tot leven en kunnen mensen er nog meer van genieten.
Dit artikel is afkomstig van Toukomstproject de Landschapswerkplaats.
